Tłumaczenia filmowe – jak tworzymy napisy?

Platformy oferujące treści over-the-top (OTT) od pewnego czasu cieszą się rosnącą popularnością. Giganci streamingu prześcigają się w liczbie udostępnianych filmów i seriali – w tym produkcji oryginalnych. By wejść na dany rynek, dostawca musi jednak zapewnić odbiorcom kluczową usługę: przełożenie treści na ich język ojczysty lub przetranskrybowanie ścieżki dialogowej – a wszystko w formie napisów. Mnogość powstających treści wiąże się z wysokim zapotrzebowaniem na tłumaczenia audiowizualne (AVT). Przyjrzyjmy się zatem bliżej temu tematowi.

Kwestie poruszone w tym artykule:

• rodzaje usług napisowych,
• napisy a napisy dla niesłyszących,
• LQA (zapewnianie jakości (QA) i kontrola jakości (QC)),
• kontrola techniczna napisów,
• narzędzia do tłumaczeń audiowizualnych.
• Bonus: Ciekawy przypadek napisów w krajach dalekowschodnich.

Klienci w branży audiowizualnej mają różne oczekiwania i zasoby. Usługi AVT obejmują między innymi:

• Tworzenie napisów w języku filmu (same language subtitles, SLS) – mówiąc najprościej, chodzi o wierne zapisanie treści audiowizualnych mówionych lub pokazywanych w filmie w celu późniejszego wyświetlenia ich w odpowiednich punktach czasowych. Takie napisy służą z reguły dwóm celom: stworzeniu wzorca dla przyszłych tłumaczeń oraz pomocy w rozwinięciu zdolności czytania. Liczne badania wskazują na to, że czytając napisy do treści w tym samym języku, ćwiczymy swoje umiejętności językowe.
• Tworzenie napisów służących jako tłumaczenie – w tym przypadku rozróżniamy dwa procesy:

1. Praca z gotowymi plikami-wzorcami (szablonami,„templatkami”) – niektóre firmy udostępniają własne, przeznaczone do tworzenia napisów narzędzia, w których źródłowa ścieżka dialogowa jest konwertowana na tekst i służy jako podstawa do przekładu. Usprawnia to pracę tłumacza, który może skupić się na samym procesie tłumaczenia oraz wdrażaniu wytycznych klienta.
2. Wykonanie od zera wszystkich zadań związanych z tworzeniem napisów – w zakres usługi wchodzi także dostosowanie formatowania tekstu oraz umiejscowienie graficzne i czasowe poszczególnych jego fragmentów. Ta wszechstronna usługa wiąże się najczęściej z użyciem oprogramowania offline, co z kolei nierzadko wymaga więcej pracy manualnej.

W locatheart tworzymy profesjonalne napisy do wszelkich treści audiowizualnych (w każdym formacie). Napisz do nas na adres info@locatheart.com, aby poznać pełen zakres naszych usług.

• Tworzenie plików wzorcowych (szablonów, „templatek”) – takie zadanie wymaga nieco więcej pracy, ponieważ poza dialogami należy uwzględniać w pliku tzw. forced narratives (FN-y to teksty w formie graficznej, które pojawiają się na ekranie, takie jak znaki drogowe, SMS-y itp.). Czasami trzeba też zdecydować, czy ważniejsza jest wypowiedź ustna czy FN widoczny w danej scenie – nie da się zawrzeć obydwu treści jednocześnie. Przygotowując szablon, niekiedy umieszcza się w nim informacje w postaci komentarzy, stanowiące dodatkowy kontekst dla tłumaczy. Mogą one dotyczyć odniesień kulturowych, slangu, idiomów, żartów (także słownych) itp. Zwykle podobne wytyczne i strategie są też zawarte w briefie, który przekazuje klient.
• Conformance (dostosowanie) – obejmuje takie czynności jak konwersja pliku do odpowiedniego formatu, korekta niepoprawnych czasówek (czyli synchronizacja „ustawienia” napisu do czasu, w którym dana wypowiedź pada) oraz weryfikacja poprawności pod kątem kontekstu / kultury / regionu / lokowania produktu. Gdy klient tego wymaga, zadanie to wiąże się również z przestrzeganiem szczegółowych wytycznych i ogólnej spójności.

W języku angielskim dwóch terminów branżowych – „subtitles” i „closed captions” – używa się wymiennie, mają jednak one inne znaczenie.

W przypadku tych pierwszych mowa jest o napisach dla widzów słyszących, którzy nie znają języka źródłowego. Takie napisy zawierają ścieżkę dialogową i FN-y.

Z kolei „closed captions” to napisy dla niesłyszących i niedosłyszących (terminem zbliżonym są „SDH” – „Subtitles for the Deaf and Hard of Hearing”). Oprócz uwzględnienia wypowiedzi bohaterów pozwalają one na identyfikację osoby mówiącej, a także zawierają opis efektów dźwiękowych czy muzyki.

Przykład napisów dla niesłyszących

W branży lokalizacyjnej często poddaje się outsourcingowi zadania dotyczące kontroli jakości (LQA) gotowych napisów. W locatheart nadrzędną wartością jest jakość – dlatego przeprowadzamy zarówno proces QA, jak i proces QC. Zawiera się w nich redakcja językowa (korygowanie błędów językowych i rzeczowych oraz literówek), a także techniczna (pod względem synchronizacji tekstu z dźwiękiem oraz zgodności z wytycznymi klienta).

Przy każdym projekcie całościowym stosujemy trzy etapy pracy językowej: tłumaczenie, redakcję i korektę. Dzięki temu minimalizujemy ryzyko popełnienia błędów. Zawsze poświęcamy dość czasu, by przejrzeć gotowy tekst, jeszcze zanim klikniemy „Wyślij”. Oczywiście zawsze dostosowujemy swój proces pracy do wymagań klienta – ta sytuacja nie jest wyjątkiem: możemy przeprowadzić samo QC, samo QA lub oba te procesy.

Gdy podejmujemy się kompleksowych projektów (na przykład tłumaczenia 40-odcinkowego serialu), zawsze tworzymy i uzupełniamy dokument KNP (Key Names and Phrases – najważniejsze nazwy i frazy). Jest to arkusz z glosariuszem, listą wszystkich postaci, tabelą przedstawiającą relacje między bohaterami (określa jak poszczególne osoby zwracają się do siebie nawzajem – w języku polskim mamy rozróżnienie na „pan/pani” czy „na ty”), przetłumaczoną treścią wszystkich dotychczasowych odcinków oraz pomocnymi stronami i innymi zasobami. Dzięki takiemu plikowi można sprawnie zarządzać projektem, nawet gdy pracuje nad nim duży zespół tłumaczy.

Dostawcy usług stosują różne podejścia do outsourcingu projektów AVT. Ma to zwykle związek z budżetem i modelem biznesowym. Najważniejsi gracze na rynku udostępniają własne narzędzia wewnętrzne online do pracy nad napisami. Ponadto w przypadku każdego języka docelowego obowiązuje odrębny zbiór wytycznych. Tego rodzaju platformy różnią się pod względem interfejsu czy stosowanych skrótów klawiaturowych, ale ogólny mechanizm działania jest bardzo zbliżony. Specjaliści locatheart z łatwością dostosowują się do pracy z różnorodnymi narzędziami online.

Warto dodać, że stopień zaawansowania takich aplikacji jest wysoki, dzięki czemu zespół językowców może pracować w oparciu o gotowe szablony, korzystać z aktualizowanych słowniczków i porad dotyczących stosowania określonych zwrotów czy unikać błędów dzięki ostrzeżeniom generowanym w przypadku przekroczenia limitu znaków. Narzędzia te są pomocne w zakresie zarówno formatowania plików, jak i utrzymania spójności pomiędzy różnymi częściami danej produkcji.

W przypadku zewnętrznych narzędzi offline (programów do tworzenia napisów) cały proces jest nieco bardziej złożony. Dotyczy to zarówno aspektów pracy tłumacza, jak i spraw technicznych – utworzenia szablonu, dopasowania punktów czasowych, finalizacji gotowego tłumaczenia oraz przygotowania poprawnego pliku końcowego (we właściwym formacie).

Zrzut ekranu ukazujący narzędzie offline: Subtitle Edit 3.6.0; format pliku: .srt

Po raz kolejny należy podkreślić, jak ważną rolę we wdrażaniu strategii tłumaczeniowej odgrywa zbiór wytycznych narzuconych przez klienta (lub pośrednika). Zbiór ten dotyka aspektów takich jak:

• limit znaków w linii;
• minimalny i maksymalny czas wyświetlania napisu;
• podejście do odniesień kulturowych, gier i żartów słownych, slangu;
• tłumaczenie piosenek;
• stosowanie kursywy, np. w przypadku obcych zwrotów, tekstów piosenek, narracji „z offu”;
• tłumaczenie FN-ów;
• stosowanie dużych liter (na przykład w FN-ach);
• dopuszczalna liczba znaków na sekundę;
• umiejscowienie napisów – domyślnie na dole ekranu, a gdy zasłaniają inną ważną treść – u góry;
• format pliku (np.: .dfxp, .xml, .ttml);
• podział linii;
• zapis dialogów (ze spacją po myślniku lub bez niej);
• interpunkcja;
• zapis liczb (słownie lub cyframi);
• podpis osoby tłumaczącej.

Jeśli Twoja organizacja nie dysponuje dokumentacją dotyczącą projektów napisowych, nasi kierownicy projektów wesprą Was w przygotowaniu listy niezbędnych wymagań.