Głosy łączące świat: wszystko, o co chcieliście zapytać na temat tłumaczeń lektorskich

Jako forma tłumaczenia audiowizualnego i filmów fabularnych lektor jest najpopularniejszy w Europie Środkowej i Wschodniej, głównie w krajach, które znajdowały się niegdyś za żelazną kurtyną – m.in. w Polsce, Bułgarii czy Ukrainie.

W tłumaczeniu lektorskim zachowuje się oryginalną ścieżkę dialogową, jednak jest ona ściszona, a na jej tle słychać tłumaczenie. Tekst wypowiadany przez lektora jest przygotowany wcześniej przez zawodowego tłumacza.

Ze względu na ograniczenia czasowe treść taka jest mocno skondensowana i niekiedy pomija mniej istotne informacje. Ponadto skrypty lektorskie często zawierają notację pomagającą lektorowi zorientować się, jak intonować poszczególne zdania.

Wraz z pojawieniem się serwisów streamingowych (takich jak Netflix, Disney+ czy HBO Max) osoby odpowiedzialne za lokalizację treści wideo musiały zdecydować, jaka forma tłumaczeń audiowizualnych ma być do nich stosowana. Obok napisów (będących opcją domyślną, dostępną praktycznie zawsze) najpopularniejsze seriale i filmy są dubbingowane, zaś reszta często jest zlokalizowana z pomocą lektora (chyba że takie rozwiązanie to rzadkość w danym regionie).

W przypadku materiałów niefabularnych kraje tradycyjnie preferujące napisy lub dubbing są bardziej skłonne – przynajmniej w pewnym stopniu – stosować voice-over. Wykorzystuje się go między innymi w programach informacyjnych dotyczących wydarzeń z zagranicy, w których wypowiadają się obcokrajowcy:

Czasami trudno stwierdzić, czy dane tłumaczenie to voice-over (z tekstem przygotowanym wcześniej) czy ustne tłumaczenie symultaniczne (na żywo).

Możliwe, że na Waszej stronie internetowej są już treści wypowiadane przez lektora, który w przystępny sposób przedstawia dostępną ofertę produktów lub usług. To rozwiązanie najpewniej sprawi, że zaskarbicie sobie uwagę i zainteresowanie odbiorców. Jeśli jednak jeszcze nie zaczęliście ekspansji na rynki zagraniczne, niewykluczone, że opcja wykorzystania voice-overu do poszerzenia zasięgów wciąż jest przed Wami.

Dysponując możliwościami, jakie daje lokalizacja voice-over, pokonacie przeszkody na drodze do sukcesu międzynarodowego i dotrzecie na nowe rynki, nawiązując relacje z potencjalnymi klientami. Przyjrzyjmy się temu, jak zwiększanie zasięgu dzięki tłumaczeniom lektorskim może zaprocentować w przypadku Waszego biznesu:

Świat dawno stał się globalną wioską, a lokalizacja treści z użyciem głosu lektora nie jest już niczym nadzwyczajnym – dziś to konieczność dla każdego, kto celuje w ekspansję. Wykorzystanie potencjału tłumaczenia voice-over pomaga skuteczniej promować ofertę, nawiązywać bliskie relacje z potencjalnymi klientami i ukierunkować działalność na uczestnictwo w globalnych rynkach.

Podobnie jak w branży językowej ogółem wybór zależy od mnóstwa czynników. Różne okoliczności wymagają odrębnych rozwiązań. Przyjrzyjmy się po kolei poszczególnym metodom tłumaczenia audiowizualnego.

Napisy są najbardziej rozpowszechnioną formą lokalizacji filmu, głównie ze względu na stosunkowo niewysoką cenę (w porównaniu do lektora i dubbingu). Ponadto w najmniejszym stopniu ingerują w materiał źródłowy. Wyświetlane w kinach zagraniczne filmy fabularne – niekiedy z wyjątkiem blockbusterów i treści przeznaczonych dla dzieci – są opatrzone napisami, m.in. w krajach dawnego bloku wschodniego (np. w Polsce, Serbii, Chorwacji, Rumunii), a także w Grecji, Skandynawii, Wielkiej Brytanii czy Irlandii^[3]. Stosunkowo nieduży odsetek produkcji zagranicznych trafiających na rynek amerykański też tłumaczony jest poprzez napisy. Jak wspomnieliśmy wyżej, napisy są zazwyczaj domyślnym sposobem tłumaczenia filmów i seriali na platformach streamingowych.

Popularna strategia lokalizacji gier wideo także wykorzystuje napisy wyświetlane podczas wymian zdań w języku oryginalnym. Metoda ta określana jest czasami mianem „tłumaczenia kinowego”. Pozostałe elementy gry, takie jak interfejs, menu itp. rzecz jasna również są przetłumaczone (ale nie są to już „napisy” w naszym rozumieniu). Tego rodzaju lokalizacja została wykorzystana w grach takich jak Red Dead Redemption II,

Grand Theft Auto V,

czy Dziedzictwo Hogwartu.

Poza branżą rozrywkową napisy znajdują szerokie zastosowanie w materiałach edukacyjnych,

komunikatach służb publicznych,

kampaniach informacyjnych itp.

Bez krzty przesady można stwierdzić, że są one wszechobecne – nawet w przypadku serwisu YouTube dla niemal każdego materiału wideo dostępna jest transkrypcja wypowiedzi w formie napisów. Co więcej, tłumaczenie poprzez napisy staje się coraz powszechniejsze w branży reklamowej.

Spośród trzech głównych metod tłumaczenia audiowizualnego (AVT) napisy są najtańszą opcją, ponieważ nie jest potrzebne studio nagraniowe ani nawet profesjonalny mikrofon (wykorzystywany od pewnego czasu przez lektorów działających niezależnie).

Ponieważ tłumaczenia lektorskie są głównym tematem tego artykułu, w tym miejscu przypomnijmy jedynie podstawowe informacje na ich temat.

Voice-over znajduje zastosowanie zarówno na polu tłumaczeniowym, jak i poza nim. Podczas gdy napisy to (jak sama nazwa wskazuje) tekst wyświetlany na ekranie, voice-over to głos lektora nałożony na oryginalną ścieżkę dźwiękową. Technika ta jest wykorzystywana w różnych sytuacjach, zależnie od specyfiki treści źródłowej i grupy odbiorców.

W branży lokalizacyjnej voice-over znajduje często zastosowanie w projektach wymagających głębszej niż w przypadku napisów imersji. Przykładem mogą być kwestie narratora w filmach dokumentalnych, które zazwyczaj są w całości zastępowane przetłumaczoną wersją (tj. wersja oryginalna nie jest w ogóle słyszalna). Co więcej, ponieważ widz nie musi spoglądać na dół ekranu (gdzie wyświetlają się napisy), może w większym skupieniu śledzić akcję.

W dzisiejszych czasach materiały wideo, na przykład na YouTubie, stanowią niekiedy „tło” do wykonywania prac domowych czy przeglądania mediów społecznościowych. Zdarza się, że słuchamy tylko warstwy dźwiękowej, bez spoglądania na wideo. W takich sytuacjach tłumaczenie voice-over jest idealnym rozwiązaniem.

Głosy lektorów są również wykorzystywane w reklamach, dzięki czemu marki mogą docierać do odbiorców zagranicznych w ich rodzimym języku bez konieczności (nadmiernego) zmieniania warstwy wizualnej. Oryginalny głos jest wtedy zwykle całkowicie wyciszany. Porównajmy oryginalną reklamę BMW

z jej polską wersją.

Warto odnotować, że oprócz tłumaczenia voice-over klip doczekał się zlokalizowania tablicy rejestracyjnej auta – na warszawską.

Tłumaczenie lektorskie z pewnością jest nieco droższe niż przygotowanie napisów, ale znacznie tańsze niż dubbing. Potrzeba do tego tłumacza, lektora, dobrej jakości mikrofonu i oprogramowania do obróbki dźwięku. Każdą z tych usług można zaś zlecić ekspertom zewnętrznym, na przykład agencji tłumaczeń.

Dubbing w największym stopniu ingeruje w materiał źródłowy i z dużą dozą prawdopodobieństwa jest najbardziej kontrowersyjną metodą tłumaczenia audiowizualnego. Powszechne są debaty między miłośnikami anime o to, czy japońskie seriale powinno się oglądać z napisami czy też z dubbingiem. Co więcej, dubbing filmów przeznaczonych dla dorosłego widza bywa odczuwany jako dziecinny i krytykowany za nieszanowanie pracy oryginalnych aktorów.

Jeśli nie jesteście do końca pewni, jaka jest różnica między lektorem a dubbingiem, oto porównanie:

Mając z tyłu głowy ograniczenia opisane wyżej, nie można jednak zaprzeczyć, że dubbing to optymalna forma tłumaczenia treści przeznaczonych dla dzieci (ponieważ nie potrafią czytać lub sprawia im to trudność; ponadto dubbing gwarantuje głębszą imersję niż lektor, co pozytywnie wpływa na zaangażowanie dziecka i daje mu więcej bodźców wspomagających rozwój). Faktem jest również to, że wielu dorosłych także preferuje oglądanie filmów z dubbingiem (szczególnie w państwach takich jak Hiszpania, Francja czy Niemcy) . W krajach tych konkretni aktorzy niemal zawsze są dubbingowani przez tę samą osobę, której głos jest przez to powszechnie rozpoznawalny.

Czasami wersja dubbingowana zyskuje w danym kraju status kultowy. Można bezpiecznie założyć, że dzieci z całego świata śpiewają Mam tę moc

lub Nie mówimy o Brunie

we własnych językach, a nie po angielsku. Podobnie niektóre cytaty pochodzące z dubbingu zyskują wśród danej publiczności olbrzymią popularność.

Dubbingowane wersje wielu ikonicznych piosenek doczekały się licznych coverów.

Jak pokazaliśmy, każda z trzech metod tłumaczenia audiowizualnego znajduje swoje zastosowanie w konkretnych obszarach. W zależności od zakresu i celu projektu, budżetu oraz dostępnego czasu odpowiedź na pytanie „Co jest lepsze?” będzie się różnić; lektor na przykład doskonale sprawdzi się w przypadku m.in. produkcji dokumentalnych, filmów fabularnych (w niektórych krajach) oraz klipów użytkowych (instrukcji, reklam itp.).

Lokalizacja typu voice-over zajmuje ważne miejsce na rynku tworzenia treści wielojęzycznych – dzięki niej widzowie o różnym pochodzeniu mogą bez trudu chłonąć materiały audiowizualne. Proces powstawania tłumaczenia lektorskiego składa się z kilku etapów, z których każdy ma na celu zapewnienie finalnemu dziełu językowej perfekcji, stosowności kulturowej i przekonującej formy. Przyjrzyjmy się teraz poszczególnym elementom procesu tłumaczenia typu voice-over.

Podstawą udanego tłumaczenia lektorskiego jest prawidłowo stworzony skrypt. Doświadczeni tłumacze i specjaliści do spraw adaptacji przenoszą treść źródłową na język obcy, zachowując oryginalne znaczenie i kontekst. Skrypt musi być zsynchronizowany z warstwą wideo i audio, tak by zagwarantować płynność wypowiedzi – w tym celu tłumacze zaznaczają momenty (minuty:sekundy), w których ma paść dana kwestia. Powinni również zawrzeć informacje o wymaganej intonacji.

Zanim jeszcze lektor przystąpi do nagrywania, koniecznie trzeba przeprowadzić dokładny proces zapewnienia jakości językowej. LQA obejmuje dokładną weryfikację przetłumaczonego skryptu pod kątem potencjalnych błędów językowych, niedostosowania treści do zagranicznego odbiorcy czy niepoprawnych tłumaczeń. LQA może wykonać oddzielny zespół doświadczonych językowców, którzy przydadzą tekstowi wartości dodanej. Częstą praktyką jest także wykonanie tłumaczenia i jego weryfikacji w ramach jednej agencji tłumaczeniowej – ale oczywiście przez inne osoby.

Selekcja lektora jest kluczowa, gdyż ma on istotny wpływ na to, jak gotowe nagranie będzie odebrane przez odbiorców. Duże znaczenie mają czynniki takie jak akcent, ton głosu, wiek i płeć. Wybrana osoba musi charakteryzować się kompetencjami językowymi i retorycznymi. Może być to freelancer lub polecona przez agencję osoba z portfolio współpracowników.

Na tym etapie lektor odczytuje przygotowany skrypt. Zazwyczaj odbywa się to w profesjonalnym studiu nagraniowym z zastosowaniem najlepszych narzędzi audio pozwalających osiągnąć najwyższą jakość dźwięku. Warto jednak nadmienić, że w ostatnich latach coraz częściej lektorzy nagrywają się sami w domu z wykorzystaniem solidnych, lecz niekoniecznie najlepszych na rynku mikrofonów. Tak czy inaczej, w trakcie sesji nagrywania na miejscu mogą być obecni także reżyserzy i eksperci językowi, którzy służą lektorowi radą i pilnują, by przetłumaczone kwestie zostały prawidłowo wyartykułowane.

Po nagraniu wypowiedzi lektora dodaje się ją do oryginalnego wideo i audio. Zwraca się wówczas uwagę na to, by synchronizacja dźwięku i obrazu była odpowiednia, tak aby wypowiedzi lektora padały we właściwych momentach. (Synchronizacja nie musi być jednak idealna, jak w przypadku dubbingu, gdzie zgadzać się muszą ruchy ust). Inżynierowie dźwięku dokonują korekt głośności i dodają ewentualne efekty dźwiękowe lub muzykę.

Plik wideo z opracowaną ścieżką dźwiękową trafia do freelancera (lub firmy zajmującej się tłumaczeniami audiowizualnymi), który ogląda całość materiału, starając się znaleźć wszelkie niedociągnięcia. Może to być przejęzyczenie, niepoprawna intonacja lub brak synchronizacji dźwięku. Jeśli niezbędne będą poprawki, odpowiednia informacja trafia do lektora, który raz jeszcze nagrywa problematyczne fragmenty. Po zakończeniu tego etapu materiał filmowy jest już najczęściej gotowy do dystrybucji.

Mamy nadzieję, że informacje, które zawarliśmy w tym artykule, okażą się dla Was przydatne – czy chcieliście dowiedzieć się więcej na temat lektora, czy rozważaliście wykorzystanie tych usług w swoim biznesie. Lokalizacja typu voice-over bez wątpienia otwiera liczne możliwości przed firmami i markami zamierzającymi dystrybuować swój produkt (lub film!) za granicą. W niektórych regionach świata lub przy konkretnych rodzajach projektów zapewnienie odbiorcy tłumaczenia lektorskiego to konieczność.

Jeden z naszych klientów, producent wyrobów metalowych Tribecco, potrzebował tłumaczenia voice-over do serii filmów prezentujących jego produkty. Nasi językowcy przygotowali tłumaczenia, które udostępniliśmy agencji specjalizującej się w nagraniach lektorskich. Po swojej stronie nagrała ona ścieżkę dźwiękową i zsynchronizowała ją z wideo. Klient chciał także dodać do klipów napisy, które oczywiście również stworzyliśmy.

Wideo dla celów prezentacyjnych, łączące trzy wersje językowe:

Co ciekawe, lokalizacja wideo nie była jedyną usługą, o którą poprosiło Tribecco. Klient był także zainteresowany identyfikacją słów kluczowych i tłumaczeniem treści na platformę Amazon. Nie mieliśmy problemów z wykonaniem i tego zlecenia. Opis podobnego projektu wykonanego na rzecz innego klienta znajdziecie tutaj.

Jeśli udało nam się przekonać Was do współpracy z nami przy projekcie voice-over – lub e-commerce! – serdecznie zapraszamy do kontaktu!